با خود گفتگو کن ...

در میان شبکه‌های اجتماعی پر از یادداشت و چالش و کمپین و سلفی و لایک،  وبلاگستان به گورستانی می‌ماند که هیاهوی اطراف در سکوت آن می‌پیچد و آن را متروکه‌تر از آن‌چه هست نشان می‌دهد. انگار مدت‌هاست کسی اینجا دانه‌ای نمی‌کارد و آبی نمی‌افشاند. این هیاهوی دورادور اضطراب کسانی را که هنوز اینجا پرسه می‌زنند احتمالاً بیشتر می‌کند. ترس و نگرانی از خلاً خوراک ذهنی و خبری و عقب ماندن از مصرف  محتوایی که آنجا در شبکه‌های اجتماعی تولید می‌شود. خبر و عکس و اسرار مگو و  نقد و تحلیل و جوک و فحاشی و چالش و ... هر چه هست هر چه کوتاه تر و مختصر‌تر و متفاوت‌تر و با تعداد بیشتر بهتر ... هر چه باشد با هر محتوایی را می‌توان در پوششی از همنوعی و انسان دوستی و محبت و کمک به نیازمندان و مثبت اندیشی و روشنفکری و ژرف نگریستن پیچید و خود را موجه و مقبول کرد.

 به نظر می‌رسد اهالی دنیای مجازی صفحات و استریم ها را بالا و پایین می روند تصاویر را می‌بینند و متن‌های کوتاه را می‌خوانند و از طولانی‌ها می‌گذرند چون متن به فکر کردن وا می‌دارد و فکر کردن یعنی درنگ، یعنی ماندن و لحظه ای توقف و تنها شدن. پس باید با مصرف بیشتر و بیشتر ترس و اضطراب را سرکوب کرد و به امنیت خاطری موقتی دست یافت. همین فکر کردن و فعالیت درونی ممکن است به مثابه‌ی خطری باشد که فرد را از مصرف افکار دیگران باز می‌دارد و شاید به اندیشه وادار کند. پس در این دنیا برای اینکه بهنجار و ارزشمند و دارای هویت باشی باید مصرف کنی و از سوی دیگران تأیید شوی. باید آزادی و تنهایی فعالانه خود را فدا کنی و به قطعه کوچکی از یک ماشین بزرگ تبدیل شوی و طوری شود که نیروی آن ماشین لایک زنی و فالوورها نباشد اثری از تو هم نباشد.

شاید به نظر برسد این شبکه‌ها هرقدر باعث سطحی شدن و مصرف گرا‌تر شدن افراد شده‌اند همان‌قدر باعث سرعت‌گرفتن و افزایش روابط و گسترده شدن افق دید انسان‌ها شده‌اند. ولی به هرحال باید پذیرفت که همان مصرف‌گرایی و سطحی بودن و سریع  و کوتاه خواندن در مورد روابط انسانی هم حاکم شده است. افراد زودتر علاقمند و زودتر خسته می‌شوند و به دور می‌اندازند. از این شبکه به آن شبکه می‌روند هویت‌ها و پیج‌های مجازی و موازی می‌سازند و ... بالاخره این‌که برخلاف تصور اولیه من شبکه‌های اجتماعی حتی باعث ورود فرد به شبکه ذهنی منتقدانش هم نمی‌شود. ورودی که به قول دکتر سریع القلم از ویژگی‌های ضروری انسان مدنی است.

افراد با افکار و عقاید و سابقه‌های ذهنی گوناگون لینکهای خاصی را دنبال می‌کنند و رودررویی فیزیکی به پرفورمنس مجازی آن تبدیل می شود. تحقیقی که یک دانشمند تحلیل اطلاعات به نام گیلاد لوتان انجام داد، نشان می‌دهد که  شتاب‌زدگی و حرکت‌های تکانه‌ای توده مردم در فضای مجازی هم جو غالب است. وی حتی با ساختن نموداری از اکانتهای موافق و مخالف یک موضوع مثل جنگ غزه و اسرائیل در توئیتر نشان داد که نزدیکی و ارتباطی هم بین طرفین در این شبکه‌ها  ایجاد نمی‌شود. بیشتر گفتگوها به منظور جلب هواداران و اثبات حقانیت موضع  و یا تأکید بر آن صورت می‌گیرد. با این همه توئیت طرفین موضوع مورد مناقشه هم چنان به صورت توده‌های جدا از یکدیگر باقی می‌مانند پس اگر چه این شبکه‌ها به رسانه‌هایی آزاد و مصادره نشدنی شبیه‌اند، محدودیت‌های گفتگو هم چنان وجود دارد و گفتگو به شکل آرمانی آن نزدیک هم نمی‌شود.

اما در مورد وبلاگ اوضاع حداقل کمی متفاوت است. فرد با نوشتن در وبلاگ مدام یاد می‌گیرد که اندیشه‌اش را منسجم کند و چیزی خلق کند و در برابر دیگران اظهارنظر (نه فقط لایک حمایت کننده )کند و از اندیشه خود دفاع کند و درعین حال از حضور دیگران هم بیاموزد. اینجا گفتگوها درونی‌تر و واقعی‌ترند. در برابر توهین و فضای خشونت آمیز هم یا باید تسلیم شد و کارزار نوشتن در فضای وبلاگی را ترک کرد یا ماند و مبارزه کرد و آستانه مقاومت و تحمل را بالاتر برد که چنین ماندنی در زندگی فیزیکی هم تأثیر مثبتی دارد.

از نظر من بودن در وبلاگستان آزادانه‌تر است چون مخاطبان انتخاب شده نیستند و ورود برای عموم آزاد است هرکس می‌تواند وبلاگ را بخواند و اگرکامنتی نگذارد نویسنده حتی متوجه ورود او نخواهد شد و بالاخره چون، نوشتن بهتر از دیگر فعالیت‌ها می تواند به هویت انسان عینیت ببخشد و چون امکان عینی شدن هویت‌های سرکوب شده و لایه‌های زیرین و بدون صدای جامعه با وبلاگ نویسی بیشتر است.

شاید بتوان نتیجه گرفت که انتقال وقت گذرانی افراد از وبلاگ به فیس بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی به نوعی همان رعایت نقش‌های اجتماعی است که افراد در دنیای فیزیکی مجبور به اجرایشان هستند.

پس بقول شمس لنگرودی با خود گفتگو کن هم‌چون چشمه‌ای ... رود ادامه‌ی راه توست...