تساهل به معنای تحمل و بردباری در برابر اندیشه و رفتاری است که با اندیشه و رفتار همیشگی ما متفاوت باشد. روح تساهل موجب شکوفایی تفاوت ها می شود و به عکس وجود تفاوتها و پذیرش اجتماعی و سیاسی آنها افراد را با اندیشه تساهل آشنا می کند.
مهم ترین نوع تساهل تحمل فرد توسط جامعه ودولت است . زمانی که دولت تبدیل به مهم ترین عنصر میشود و فرد به عنوان ابزارآن مورد استفاده قرار می گیرد، تمامی ارزشهای خوب ونیک از بین می روند.
هدف اصلی تساهل فهم و درک (ولی نه موافقت) با آنهایی است که درکی از مفهوم تساهل ندارند. به عبارت دیگر ، وظیفه تساهل گفت وگو با عدم تساهل است . چرا که مبارزه با خشونت بدون فهم آن امکان پذیر نیست . آنها که فقط در صدد از بین بردن خشونت بدون درک آن هستند ، چاره ای جز تکرار آن ندارند.
بی شک مبارزه با تعصب اولین قدم در جهت ایجاد و تحکیم اندیشه تساهل در جامعه است ولی نباید فراموش کرد که دفاع از اندیشه تساهل به معنی دشمنی با متعصبان نیست ، بلکه مبارزه فکری و فلسفی با اندیشه ای است که افراد را به تعصب و جزم گرایی وا می دارد و در غیر این صورت تساهل خود تبدیل به تعصب می شود و این به معنای پایان یافتن دلیل وجودی تساهل است .
تساهل به معنای بی تفاوت بودن در قبال دیگران نیست بلکه احترام گذاشتن به تفاوتی است که به کثرت گرایی فکری و فلسفی و فرهنگی و سیاسی جامعه شکل می بخشد.
اگر چه امروز فرهیخته شدن و دیدن مزایای فلسفی و سیاسی تساهل در کشورهای لیبرال به سختی گذشته نیست اما این توجه به دیگران و باز بودن فضای اندیشه در فرهنگ مذهبی ما هنوز جزیی از شعور عامه نشده است .
تساهل اگر کاملاً فهمیده شود به ما نشان خواهد داد که چطور باید در برابر وسوسه خشونت و استبداد گری که توسط ایدئولوژیهای سیاسی و مذهبی زمانه ما ترویج می شود مقاومت کرد.
تأمل در معنای تساهل شیوه ای است برای آنکه همه ما دریابیم هیچ راه حل یگانه ای برای مسائل ما وجود ندارد همچنین درسی که تساهل به ما می دهد درس نگرش شک گرایانه و انتقادی در برابر متفکران آرمانشهر گرایی است که تفاوتها را بر نمی تابند.
گزیده هایی از کتاب " تفاوت و تساهل " نوشته رامین جهانبگلوست که توسط نشر مرکز منتشر شده است . کتاب مجموعه مقالات و سخنرانی های او در طی چهار سال پس از دوم خرداد 76 در دانشگاههای هاروارد و تورنتو و یورک است چند گفت و گو با متفکرانی مثل هانتینگتون و چامسکی هم در مدت اقامت یکساله نویسنده در هاروارد انجام شده که در کتاب آمده اند و بسیار خواندنی اند.
پ.ن : اتفاق خوب و باور نکردنی روزهای گذشته برپایی نمایشگاه کتاب در شرکتمان بود که می شد با تخفیف 50 درصدی بعنوان هدیه مدیر عامل ٬ کتاب خرید.
اگر آدمی یک مرتبه برای یک اشتباه کوچک ، تقریباً تمام زندگیش را باخته باشد ، تا زمان مرگش یک انسان شریف باقی می ماند!
بعد از نوشت : هر کسی از ظن خودش یار این جمله شده .... غرض هم همین بود.
اما ظن خود من به آدمهایی که سی و دو سال پیش درست در همین روزها اشتباه کردند بر می گشت.
اگر چه گستره آموزش منحصر به آموزشهای رسمی نیست . اما هرگز نمی توان نقش آموزشهای رسمی را که مستقیم و غیر مستقیم کودکان را مخاطب قرار می دهند ، نادیده گرفت .
کتابهای درسی هم از نظر فرم و هم از نظر محتوا گاهی چنان سخیف و بی مایه اند که مجبور می شوم با صراحت به پسرک بگویم کتابتان درست ننوشته است! توضیح دادن اینکه چرا باید چیزی که دروغ یا اشتباه است را یاد بگیرد همیشه آسان نیست . گاهی هم اصلاً توضیحی وجود ندارد .
در کتاب تعلیمات اجتماعی شان آمده است :
از مهم ترین وظایف فرد در جامعه اسلامی بیزاری و نفرت از دشمنان جامعه اسلامی است و از دانش آموزان خواسته اند در این مورد گزارشی نوشته یا نقاشی ای بکشند.
چنین جملاتی البته کم نیستند .... اما آیا می توان اثراتش را بسادگی نادیده گرفت ؟
تصوری که از دشمنان به او داده می شود همه کسانی اند که با دیدگاه رسمی قدرت مخالفند و یا حتی به آن معترض اند . لابد پاشیدن تخم کینه و نفرت در ذهن کودکان هم از مصادیق انجام اوجب واجبات است .